Çocuk Göz Doktoru

Bebek göz muayenesi, mevcut ve muhtemel göz kusurlarının tespit edilip önlenebilmesine yönelik tedavi programının oluşturulması için son derece önemlidir. Ambliyopi (göz tembelliği), şaşılık, glokom, katarakt (konjenital/infantil), kırma kusurları, prematüre retinopatisi (ROP), retina ve optik sinir patolojileri, çocukluk döneminde ortaya çıkıp göz sağlığını etkileyen, ileride görme kaybına yol açabilen ve çoğunlukla birbiriyle ilintili olan temel göz rahatsızlıklarıdır.

Bunlardan bazılarının bebeklik ve çocukluk dönemi sona ermeden tedaviye yanıt verdiği gerçeği dikkate alındığında bebek göz muayenesi ile çocuk göz muayenesinin önemi ortaya çıkar. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte genel olarak denilebilir ki bebek göz muayenesi, yenidoğan, 6 aylık ve 1 yaşındaki bebeklere yönelik muayeneleri kapsar.

1 yaşından 18 yaşına kadar yapılan göz muayenesi (ekseriyetle 2, 3 ve 5 yaşlarındaki çocuklara yapılan muayene), çocuk göz muayenesi başlığına dahildir. Göz sağlığının bozuk olduğunu işaret eden herhangi bir belirti bulunmasa dahi bebekler ve çocuklar, belirtilen dönemlerde güvenilir kurum ve kuruluşlarda hizmet veren, işinde ehil hekimlerce göz muayenesinden geçirilmelidir.

Özellikle anne karnındayken ya da doğum esnasında sorunun oluştuğu, prematüre (erkendoğan), serebral palsi hastalığı olan, down sendromlu veya sensorinöral işitme kaybı teşhisi konmuş bebekler risk grubunda olduğundan muayeneler ihmal edilmemelidir.

Ailesinde 5 numaradan yüksek bir numara gözlük kullanan, göz tembelliği ve göz kayması olan, çocukken katarakt ya da glokom teşhisi konan bireyler bulunan ve akraba evliliğinden doğan bebeklerin göz sağlığı da yakından takip edilmelidir.

Bebeklerde Göz Muayenesi Nasıl Yapılır?

Konuşamıyor, konuşma çağına geldiğinde de henüz okula gitmediği için harfleri tanıyamıyor olması sebebiyle bebeklere göz muayenesinin yapılamayacağı yanlış inancına sahip kimseler vardır ancak bu inanç, geliştirilmiş yöntemler ve ihtisas yapmış hekimler sayesinde rahatlıkla yıkılabilir. Muayenelerde öncelikle üstünde durulan konu, bebeğin öyküsüdür.

Bu nedenle hekimler öncelikle ebeveynden kimi soruların cevaplarını almak ister. Bebeğin vaktinden erken ya da düşük kiloda doğup doğmadığı, gözlerde beklenmedik bir durumla karşılaşıp karşılaşılmadığı (kayma, göz kapağı düşüklüğü, sulanma vb.), karşısındakiyle göz kontağı kurup kurmadığı gibi sorular, bunlara örnek olarak verilebilir.

Birinci derece yakınlarda mevcut ya da çocukluk döneminde görülen göz problemlerinin de sağlıklı bir tanı konması adına belirtilmesi gerekir. Bebeğin öyküsüne hakim olan hekim, daha sonra geliştirilmiş yöntemlerden faydalandığı aşamaya geçer.

Yenidoğan göz muayenesi kapsamında çocuk hekimi tarafından ön segmentin dıştan kontrolü, korneadan ışık testi ve pupilladan kırmızı yansıma testi yapılır. 6 aylık bebek göz muayenesi dönemi geldiğinde ve sonrasında görevi, göz hekimleri devralır. 3 - 5 yaş aralığında bu testlere görme keskinliği, stereopsis gibi testler de eklenir.

​

Yenidoğan Göz Muayenesi

Yenidoğan göz muayenesi kapsamında bebeğe, Red Reflex-Test (Kırmızı Refle/Yansıma Testi) adı verilen, uygulanabilirliği basit bir test yapılır. Çocuk hekiminin kontrolünde, karanlık bir odada yapılan bu testle direkt oftalmoskop kaynağından gönderilip kornea, aköz hümör, lens ve vitreus adlı saydam yapılardan geçerek fundusa eriştikten sonra geri dönen ışık izlenir.

Daha yalın bir ifadeyle görme ekseni taranır. Amaç, engellerin (katarakt gibi), retina bozukluklarının (retinoblastom gibi), ambliyopiye yol açacak durumların (şaşılık gibi) tespit edilmesi ve/veya bu durumların oluşma ihtimali şüphesinin ortadan kaldırılmasıdır.

Geri yansıyan ışığın kırmızı/kırmızıya yakın renkte olması beklenir. Aksi bir durumda, yani ışığın beyaz renkte olması durumunda patoloji söz konusudur ve göz hekimi tarafından yapılacak farklı muayenelere ihtiyaç duyulur.

Red Reflex-Test’e ek olarak bebeğin henüz üç ayını doldurmadan iris, pupil ve göz dışı muayenelerini de olması, ayrıca göz sağlığına yönelik şüpheli bir durumun mevcudiyeti söz konusuysa yenidoğan göz muayenesinin daha kapsamlı bir şekilde yapılması önerilir.

Özellikle yenidoğan prematüreyse ya da düşük doğum tartılıysa muhakkak retina konusunda ihtisas yapmış bir göz hekimi tarafından muayene edilmeli, retinanın gelişiminin tespit edilmesi için göz dibi detaylı bir şekilde incelenmelidir.

6 Aylık Bebek Göz Muayenesi

Bebekler, 6 aylık olana kadar etraflarındaki varlıkları bir silüet olarak ayırt ederken bu dönemden itibaren üç boyutlu ve renkli görmeye başlar.

6 aylık bebek göz muayenesinde, yenidoğan bebek göz muayenesi kapsamında yapılan test ve uygulamalara ek olarak göz arkası değerlendirilir, göz hareketleri incelenir, akomodasyon-konverjans ilişkisine bakılır, bebeğe obje takipleri yaptırılarak göz kaymasının (Özellikle içe kayma, bu çağdaki bebeklerde yaygın olarak görülür.) veyahut göz derecesinin var olup olmadığı da incelenir.

Muayenenin, göz hekimi tarafından ve infant, yani bebeklik dönemi olarak adlandırılan 6-9 aylık dönem içerisinde yapılması gerekir ki bu aralıkta, bebeklik şaşılığının yanında doğumsal glokom ile retinoblastom (göz tümörü) da belirir.

Bebeğin gözlerinde kayma varsa, ışığa karşı bir hassasiyet söz konusuysa, çekilmiş fotoğraflarda göz bebeğinde beyaz renkli bir ışık yansıması görülüyorsa, bebek sıklıkla gözlerini ovuşturuyor veyahut göz kontağı kurmuyorsa 6 aylık bebek göz muayenesinin kesinlikle ihmal edilmemesi gerekir.

1 Yaş Bebek Göz Muayenesi

Yapılagelmiş göz muayenelerinin bebek 2 yaşına girmeden evvel tekrarlanmasında fayda vardır. Genellikle bebeklerin 12 ila 18. ay arasındaki döneminde göz hekimi tarafından yapılan 1 yaş bebek göz muayenesiyle amaçlanan, kırma kusurlarının tespit edilmesidir ki bu kusurlar, bebek büyüyünce göz tembelliğine sebebiyet verebilmektedir.

Denilebilir ki 1 yaş bebek göz muayenesi, rutin olarak tekrarlanması beklenen muayenelerin başlangıcıdır ve herhangi bir göz sağlığı sorunu mevcut değilse dahi her çocuğa yapılmalıdır. 1 yaş bebek göz muayenesinin yapılmasının önerilmesindeki bir diğer önemli nokta, şayet muayenede gözlük kullanması gerektiği ortaya çıkarsa bebeğin gözlük takma alışkanlığı kazanmasının bu dönem nispeten daha kolay olmasıdır.

Ek olarak gözyaşı yolları kanalları tıkanıklığı olan bir bebek önceki dönemde yapılan müdahalelere cevap vermemişse genel anestezi verilerek tedavi edilme (sonda aracılığıyla tıkanıklı açma, balon uygulaması, özel tüp yerleştirme gibi) yoluna, 1 yaş bebek göz muayenesi ardından gidilebilir.

2 Yaş Çocuk Göz Muayenesi

2 yaş çocuk göz muayenesinin, göz sağlığında önceki dönemde şaşılık, görememe, odaklanamama vb. herhangi bir sorun tespit edilmemiş olsa dahi ve özellikle daha öncesinde rutin kontrollerden geçmemiş her çocuğa yapılması önerilir.

2 ila 2,5 yaşlar arasındaki dönemde göz hekimi tarafından ve genellikle damla kullanılarak yapılan tetkiklerle ulaşılan bulgular sayesinde gerekli tedavinin planlanıp uygulanmaya alınması, görmeyi artırma imkanını sunar.

Geçmiş göz muayenelerinde bebekte doğumsal katarakt varlığı ortaya konmuş ve ameliyat edilmiş ise 2 yaş çocuk göz muayenesinin ardından kusurlu göze yapay mercek yerleştirilebilir.

3 Yaş Çocuk Göz Muayenesi

Çocuk 5 yaşına gelmeden yapılması tavsiye edilen 3 yaş çocuk göz muayenesi, gözlerinde herhangi bir sorun olmayan çocukların rutin göz sağlığını koruma programının önemli bir aşamasıdır. Kırma kusurları (hipermetropi, astigmatizma gibi) ve göz kaymaları (esotropya, strabismus gibi) yaygın olarak 3 yaş çocuk göz muayenesinde tespit edilir.

3 yaş çocuk göz muayenesi kapsamında göz hekimi tarafından yapılan görme taramasıyla çocuktaki görme keskinliği ölçülür. Yöntem olarak, artık iletişim kurulması mümkün olan çocuğa harf kartları (E, C gibi) ile farklı nitelikteki objelerin gösterilmesi tercih edilir. Bu dönem çocuğa ayrıca göz dibi taraması ve biyomikroskopik muayene de yapılabilir.

Muayene esnasında gözlerde bir sorun saptanırsa çocuğun detaylı/tam bir göz kontrolünden geçirilmesi gerekir. Benzer şekilde görme kaybına sebebiyet veren göz hastalıkları açısından riskli grupta yer alan çocuklar da bu gruba dahildir.

5 Yaş Çocuk Göz Muayenesi

Bebeklerin göz gelişimleri 5 yaşlarına gelene kadar sürer. Bu kapsamda gelişimini tamamlamış gözlerin mevcut durumunun ortaya konması, 5 yaş çocuk muayenesi ile mümkündür. Göz gelişiminin devam ettiği çağda çocukta görülen (belirli bir dereceye kadarki) hipermetrop, miyop ve astigmat için göz hekimi gözlük kullanımını gerekli görmeyebilir.

Bununla birlikte örneğin miyop, 5 yaşından itibaren gözlük reçete edilmesini gerekli hale getirebilir. Rutin göz sağlığı kontrollerinin yapılış amacına ek olarak tüm bu rahatsızlıkların tespiti için 5 yaş çocuk göz muayenesinin, özellikle çocuk okul öncesi çağda olduğundan ihmal edilmemesi önerilir.

Okul Öncesi Göz Muayenesi

Yapılan araştırmalar göstermektedir ki her 20 çocuktan biri, okul öncesi çağda görme bozukluklarından muzdariptir. Bu nedenle en geç 6 yaşında yapılması önerilen okul öncesi göz muayenesi, erken teşhis ile tedavi ve dolayısıyla okula başlandığında performansın düşmemesi, göz sağlığı sorunu nedeniyle içe kapanıklık yaşanmaması için son derece önemlidir.

Okul öncesi göz muayenesinde yapılan göz taramaları arasından öne çıkanlar, şaşılık, ambliyopi ve ref­rak­si­yon ku­sur­la­rı özelinde yapılanlardır. Özellikle ambliyopi vb. kusurların taramasının çocuk 5 yaşına gelmeden, bir diğer deyişle göz gelişimi hala devam ederken yapılması, sorunun bertaraf edilebilmesi açısından önem teşkil eder.

Çocuklarda Görme Ne Zaman Ölçülebilir?

Görmenin net olarak ölçülebilmesi için çocuğun 3 yaşına gelmiş olması gerekir. Bu yaştan önce fiksasyon yöntemiyle yapılan ölçümler, net bir değerlendirme yapılmasına olanak sunmaz. Bu nedenle en erken 3 yaş çocuk muayenesinde görme ölçülebilir.

Görme ölçümü için rutin taramalar yapıldıktan sonra kimi objelerden faydalanır zira çocuk henüz okuma yazma bilmemektedir. Görme kartları bu muayenelerde sıklıkla tercih edilir. E ya da C kartları ve HOTV olarak adlandırılan dört harfli küçük görme kartlarından başka resimler ve nesneler de bu minvalde kullanılır.

Çocuk Göz Doktoru Muayenesi Neden Önemlidir?

Çocuk göz doktoru muayenesi neden önemlidir, sorusuna verilebilecek ilk yanıt, görme kayıplarının azaltılabileceği ya da tamamen ortadan kaldırılabileceği çağın, çocukluk çağı olmasıdır. Görme, yetişkinlerdeki düzeye 4 yaşlarındayken ulaşır. Süreç içerisinde salt görme organının görmeyi sağlayan tabakası değil, aynı zamanda organın beyinle bağlantısında görevli bölümler de nihai biçimine kavuşur.

Dolayısıyla bu çağda tespit edilen görme yetisiyle ilintili herhangi bir problem, yetişkinlik çağındaki görüşe doğrudan etkileyeceğinden uygun tedavi uygulanarak önlenmelidir. Göz sağlığındaki sorunların erkenden tespit edilmesi ve uygun tedavi sürecinin zaman kaybı yaşanmadan başlatılması, hem çocuğun hem toplumun ileride karşı karşıya kalacağı maddi ve manevi kayıpların önüne geçilebilmesi açısından elzemdir.

Bu nedenle 18 yaşına gelene kadar her bireyin çocuk kabul edildiği göz önünde bulundurulduğunda 0-18 yaş arasında, göz hekimi tarafından önerilen aralıklarla gerekli göz taramalarının yaptırılması gerekir.

Instagram’da bizi takip etmek için tıklayınız.

Bu makale Op. Dr. Mehmet Sait Çoban tarafından bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır. Bu yazıdan elde edeceğiniz bilgiler bir göz muayenesi sonucunda vereceğimiz bilginin yerini tutmaz.